ประวัติการไหว้แม่ย่านาง

แม่ย่านาง เป็นตำนานที่พูดถึงกันตั้งแต่อดีตจนถึงปัจจุบันโดยเฉพาะความเชื่อที่เกี่ยวข้องกับยานพาหนะ โดยในอดีตนั้นก่อนออกเรือจะมีการกราบไหว้แม่ย่านางก่อน โดยมีตำนานเล่าว่า พระอิศวรและพระแม่อุมา ได้รับคำร้องเรียนจากพวกกุ้งในลุ่มน้ำ ว่าตนนั้นเป็นเพียงสัตว์ตัวเล็กๆ สู้สัตว์อื่นไม่ได้

พระแม่อุมาจึงบรรดาลให้เจ้ากุ้งทั้งหลายมีทั้งอาวุธเป็นหอกแหลมคมอยู่บนหัว และมีปลายแหลมที่แหลมคมอยู่ที่หาง เพื่อระวังทั้งด้านหน้าและด้านหลัง กลายเป็นว่าพวกมันกลับวางแผนที่จะทำร้ายบรรดาเรือต่างๆ ที่ขับผ่านลุ่มแม่น้ำโดยพวกกุ้งเอาหัวแหลมๆ เจาะเรือให้เรือประมงล่ม จนความเดือดร้อนนี้ไปถึงหู พระแม่อุมาเทวี จนท่านมอบคำสั่ง

ให้แม่น่านางนำความสุขคืนสู่ลุ่มน้ำ

จากตำนานดังกล่าวทำให้มีการกราบไหว้แม่นย่านางที่ทำหน้าที่เปรียบเสมือนเทพผู้ปกปักษ์รักษาให้แคล้วคลาดปลอดภัย 

การเตรียมของไหว้แม่ย่านางรถ (ของไหว้แม่ย่านางขึ้นอยู่กับประเพณีในแต่ละภูมิภาค)

1. ผลไม้ 5 อย่าง ได้แก่ กล้วยน้ำว้าสุก 2 หวี และอื่นๆ อีก 4 อย่าง
2. ข้าวสาร 1 ถ้วย
3. น้ำ 1 แก้ว
4. หมาก,พูล,ยาเส้นสีฟัน 3 คำ
5. ขนมมงคล เช่น ขนมถ้วยฟู สาลี่ ขนมเทียน
6. ยาสูบ 3 มวน
7. ธูป 9 ดอก

ขั้นตอนการไหว้แม่ย่านาง

1. เตรียมของสำหรับการไหว้แม่ย่านาง
2. จุดธูป 9 ดอก
3. สวดบทสวดเริ่มต้น
4. อธิฐานขอพรให้แม่ย่าปกปักรักษา
5. ท่องคาถาถวายของให้แม่ย่านาง
6. รอจนธูปหมดและกล่าวคำลำแม่ย่านางเป็นอันเสร็จพิธี

• คำถวายของไหว้แม่ย่านาง
  นะโม ตัสสะ ภะคะวะโต อะระหะโต สัมมา สัมพุทธัสสะ (3 จบ)
  สุทินนัง วัตถุทานัง อาสะวะ ขะยาวะหัง โหตุ
  ทุติยัมปิ สุทินนัง วัตถุทานัง อาสะวะ ขะยาวะหัง โหตุ
  ตะติยัม สุทินนัง วัตถุทานัง อาสะวะ ขะยาวะหัง โหตุ
  เมื่อกล่าวจบกล่าวต่อว่า “ลูกขอถวายสิ่งของเหล่านี้แก่แม่ย่านางรถ ขอท่านจงรับซึ่งสิ่งของเหล่านี้ เพื่อประโยชน์และความสุขแก่ลูกทั้งหลายเทอญ สาธุ” จากนั้นให้กล่าวอธิษฐานที่ตนอยากได้รับ แล้วรออีก 20 นาทีหรือจนว่าธูปจะหมด แล้วกล่าวคำลาไหว้แม่ย่านางรถอีกครั้ง
• คำลาของไหว้แม่ย่านาง
  นะโม ตัสสะ ภะคะวะโต อะระหะโต สัมมา สัมพุทธัสสะ (3 จบ)
  พุทธังลา ธัมมังลา สังฆังลา
  ข้าพเจ้าขอลาสิ่งของเหล่านี้เพื่อให้เป็นทานต่อไป เป็นยารักษาโรค อย่าให้เกิดโทษเลย
  นะ เสสัง มังคะลา ยาจามะ